Tympanometria – badanie ucha środkowego

Co to tympanometria?

Pod tą trudną do zapamiętania nazwą kryje się obiektywny test audiologiczny, który sprawdza podatność błony bębenkowej względem zmian ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym oraz odbijających się od niej fal dźwiękowych. Tympanometria pozwala zbadać naprężenie (sztywność) błony bębenkowej, ciśnienie w jamie bębenkowej oraz objętość zewnętrznego przewodu słuchowego. Jest to badanie obiektywne, ponieważ nie opiera się na odpowiedzi udzielonej przez pacjenta, a na automatycznej reakcji elementów ucha na bodziec zewnętrzny. Wyniki tympanometrii mają postać wykresu (krzywej) i można otrzymać je od razu po badaniu.

Po co wykonuje się badanie tympanometryczne?

Najpierw warto wyjaśnić, jaką rolę w uchu i procesie słyszenia pełni błona bębenkowa. Otóż błona bębenkowa to cienka membrana, która oddziela ucho środkowe od ucha zewnętrznego. Fale dźwiękowe są zbierane przez małżowinę uszną i przez przewód słuchowy zewnętrzny docierają do błony bębenkowej. Ta ostatnia zamienia fale dźwiękowe na drgania mechaniczne, które są przekazywane przez kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko) do ucha wewnętrznego. Tympanometria wraz z badaniem otoskopowym i audiometrycznym umożliwia ocenę czynności ucha środkowego oraz diagnostykę różnicową niedosłuchów.

Kiedy wykonać badanie tympanometrii?

Tympanometria jest wykonywana zazwyczaj wtedy, gdy badania subiektywne (np. audiometria tonalna) wykryją ubytek słuchu. Jednak zaburzenia słuchu to niejedyny objaw, który może być wskazaniem do przeprowadzenia takiego badania.

Badanie tympanometryczne wykonuje się również w przypadku:

• obecności płynu w jamie bębenkowej;
• upośledzenia drożności trąbki słuchowej;
• dolegliwości bólowych;
• zawrotów głowy;
• dyskomfortu związanego z narządem słuchu (szumy uszne, uczucie przytkanych uszu).

Tympanometria a audiometria impedancyjna

Pojęcia tympanometria i audiometria impedancyjna czasami stosowane są zamiennie. Warto jednak mieć na uwadze, że audiometria impedancyjna to procedura diagnostyczna składająca się z kilku testów wykonywanych za pomocą tympanometru, w tym tympanometrii. Do testów tych należy m.in. odruchu mięśnia strzemiączkowego, które wymaga podania do ucha dźwięków o określonych częstotliwościach (500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz i 4000 Hz). W ramach audiometrii impedancyjnej wykonuje się również test drożności trąbek słuchowych, który wymaga współpracy pacjenta. Na znak osoby prowadzącej badanie trzeba przełknąć ślinę przy zatkanym nosie oraz zrobić wydech przy zamkniętych ustach i zatkanym nosie.

Audiometrię impedancyjną (badanie tympanometryczne, badanie progu odruchów mięśni strzemiączkowych oraz test drożności trąbek) wykonuje się w przypadku:

• dzieci, u których podejrzewa się niedosłuch (opóźniony rozwój mowy, wady wymowy);
• pacjentów z wysiękowym zapaleniem ucha;
• pacjentów z podejrzeniem otosklerozy;
• pacjentów z nawracającymi infekcjami górnych dróg oddechowych i uszu;
• dzieci z przerostem migdałka gardłowego;
• podejrzenia dysfunkcji trąbki słuchowej;
• pacjentów, którzy borykają się z nawracającym bólem ucha lub zapaleniem zatok;
• pacjentów z porażeniem nerwu twarzowego;
• osób z podejrzeniem przerwania łańcucha kosteczek słuchowych.

Jak wygląda badanie tympanometrii?

Badanie tympanometrem zajmuje kilka minut i nie wymaga szczególnego przygotowania ze strony pacjenta. Specjalista przeprowadzający badanie – laryngolog, audiolog lub wykwalifikowany technik audiometrii, umieszcza w przewodzie słuchowym zewnętrznym pacjenta sondę ze słuchawką, która emituje ton próbny o częstotliwości 226 Hz lub 1000 Hz w przypadku niemowląt. Sonda mierzy wyjściowe ciśnienie w jamie bębenkowej. Następnie rejestruje odchylenie błony bębenkowej pod wpływem bodźca dźwiękowego i zmian ciśnienia w uchu. Zmiany te są zapisywane przez tympanometr. W trakcie badania pacjent powinien spokojnie siedzieć, a także powstrzymać się od przełykania śliny i mówienia.

Na czym polega tympanometria szerokopasmowa?

Rozwój metod diagnostycznych nie ominął również laryngologii. Obecnie oprócz klasycznej tympanometrii (jednoczęstotliwościowej) wykonuje się również tympanometrię szerokopasmową WNT (Wide-Band Tympanometry). W nowej metodzie zamiast tonu próbnego o jednej częstotliwości (226 Hz) do ucha pacjenta podawany jest tzw. trzask szerokopasmowy, który obejmuje częstotliwości od 226 Hz do 8000 Hz.

Tympanometria szerokopasmowa dokonuje pomiaru parametrów energii akustycznej pochłoniętej i odbitej (reflektancji i absorbancji) przez ucho środkowe. Takie badanie pozwala sprawdzić, jak ucho środkowe reaguje na zmiany ciśnienia w uchu zewnętrznym i przy zmieniającej się częstotliwości dźwięku. Wyniki tympanometrii szerokopasmowej przedstawiane są w formie wykresu 3D z dodatkową krzywą przedstawiającą uśredniony tympanogram, co jest przydatne szczególnie w przypadku niewspółpracujących pacjentów (np. płaczących niemowląt).

Czy tympanometria boli?

Nie, badanie tympanometryczne jest bezbolesne. Sonda używana w badaniu jest miękka i wprowadza się ją przy wejściu do przewodu słuchowego. Można jedynie odczuć lekki dyskomfort spowodowany zmianą ciśnienia w uchu (choć niektórzy pacjenci uważają ten efekt za zabawny). Nie ma również powodu do stresu, ponieważ pomiar wykonywany jest automatycznie i nie wymaga współpracy ze strony pacjenta. Z tego względu badanie tympanometrem można wykonać już u niemowląt.

Jak czytać wyniki z badania tympanometrii?

Wiemy już, na czym polega tympanometria. Teraz pora wyjaśnić, jak interpretować wyniki pomiaru. W trakcie badania urządzenie sprawdza, przy jakim ciśnieniu błona bębenkowa ma największą podatność (czego odzwierciedleniem jest szczyt krzywej tympanometrycznej). Wyniki tympanometrii (tympanogram) przedstawiane są w formie graficznej, tj. wykresu z krzywymi tympanometrycznymi.

Wykres składa się z dwóch osi: na poziomej znajdują się wartości zmiennego ciśnienia  (zazwyczaj do -300 do 200 daPa), natomiast na pionowej znajdują się wartości podatności statycznej [cm³]. Szczyt krzywej określa ciśnienie w uchu środkowym.

Normy tympanometrii są następujące:

• ciśnienie w uchu środkowym u dzieci: od -150 do 100 daPa
• ciśnienie w uchu środkowym u dorosłych: od -100 do 100 daPa
• wartość podatności: od 0,3 do 1,5 cm³.

Jak czytać wyniki z badania tympanometrii? Należy spojrzeć na wygląd wykresu i ustalić rodzaj krzywej.

Tympanometria typu A

Wynik prawidłowy, czyli jest to wykres normy tympanometrii.  Krzywa ma mniej więcej symetryczny kształt, a jej wierzchołek jest ostry i znajduje się blisko wartości 0 na osi poziomej.

Tympanometria typu B

Jest to wynik nieprawidłowy. Krzywa ma postać pojedynczej linii, opadającej nisko nad osią poziomą. Ciśnienie nieoznaczalne lub ujemne. Podatność zbliżona do 0.

Tympanometria typu C

Jest to wynik nieprawidłowy. Krzywa jest przesunięta w lewo (tj. w kierunku ujemnych wartości ciśnienia). Wartość ciśnienia poniżej normy. Podatność w normie lub lekko obniżona.

Tympanometria typu As

Krzywa na wykresie jest obniżona. Wartość ciśnienia w normie, podatność bardzo niska.

Tympanometria typu Ad

Krzywa jest wysoka. Wartość ciśnienia w normie (problem z wyznaczeniem szczytu na wykresie), podatność powyżej normy.

O czym świadczy zły wynik tympanometrii?

Wyniki tympanometrii wykorzystuje się w diagnozowaniu schorzeń narządu słuchu oraz różnych rodzajów niedosłuchów. Z wynikami należy udać się do laryngologa, ponieważ nieprawidłowy kształt krzywej może mieć różne przyczyny. I tak:

• Tympanometria typu B występuje przy wysiękach oraz całkowitej niedrożności ucha środkowego lub przewodu słuchowego zewnętrznego.
• Tympanometria typu C może oznaczać infekcję górnych dróg oddechowych, przerost migdałka gardłowego lub upośledzenie drożności trąbki słuchowej.
• Tympanometria typu As jest normalna u małych dzieci, natomiast u dorosłych może oznaczać otosklerozę (choroba kosteczek słuchowych powodująca pogorszenie słuchu).
• Tympanometria typu Ad jest charakterystyczna dla urazu ciśnieniowego oraz przerwanego łańcucha kosteczek słuchowych.

Badanie tympanometrii u dzieci

Badanie można przeprowadzić u pacjentów w każdym wieku. W przypadku najmłodszych maluchów istnieje możliwość przeprowadzenia badania podczas karmienia piersią, ponieważ pacjent powinien być spokojny i nie może wiercić się ani płakać. Przy nieco starszych pociechach można zabrać zabawkę, która skupi uwagę dziecka w trakcie badania. Tympanometria nie jest bolesna, ale dzieci są szczególnie wrażliwe na zmiany ciśnienia w uchu. Rodzic musi być zatem obecny podczas badania, aby uspokoić dziecko w razie potrzeby (można wziąć pociechę na kolana, aby małemu pacjentowi było raźniej).

Tympanometria u dzieci najczęściej wykonywana jest w celu poszerzenia diagnostyki niedosłuchu (przewodzeniowego, odbiorczego), wysiękowego zapalenia ucha środkowego oraz upośledzenia drożności trąbki słuchowej. Płaska tympanometria u dziecka najczęściej świadczy o wystąpieniu wysiękowego zapalenia ucha środkowego, które może skutkować niedosłuchem. Jest to choroba, która najczęściej występuje u pacjentów od 6 miesiąca do 5 roku życia. Przewlekła postać wysiękowego zapalenie ucha środkowego może wymagać leczenia operacyjnego, jednak w niektórych przypadkach może pomóc leczenie inhalacjami AMSA.

Tympanometria a katar. Czy są jakieś przeciwwskazania do tympanometrii?

Tympanometria to metoda bezinwazyjna, bezbolesna i niewymagająca współpracy pacjenta (poza zachowaniem spokoju), dlatego badanie to można zastosować niemal u każdej osoby. Testu nie można jednak przeprowadzić w przypadku rozległej perforacji lub braku błony bębenkowej. Metody tej nie wykonuje się również u pacjentów, którzy są w trakcie rekonwalescencji po leczeniu chirurgicznym ucha (do 6 tygodni przed badaniem). Przeszkodą do wykonania badania jest również obecność ciała obcego w kanale słuchowym oraz ból obszaru ucha zewnętrznego.

Tympanometria a katar. Czy badanie można wykonać podczas infekcji? Teoretycznie tak, jednak aby badanie tympanometryczne dostarczyło dokładnych informacji, pacjent powinien być zdrowy. Infekcja górnych dróg oddechowych może upośledzać drożność trąbki słuchowej, przez co wyniki badania mogą być niemiarodajne. Dlatego w przypadku objawów przeziębienia (katar, kaszel) najlepiej przełożyć badanie na inny termin.

Badanie tympanometrem – jak się przygotować?

Do badania tympanometrycznego nie trzeba specjalnie się przygotowywać – wystarczy umówić wizytę i zjawić się w wyznaczonym terminie. Należy jedynie zwrócić uwagę na higienę uszu. Zbyt duża ilość woskowiny może bowiem wpływać na podatność błony bębenkowej na zmiany ciśnienia. W przypadku podejrzenia czopu woskowinowego lub obecności ciała obcego w przewodzie słuchowym zaleca się konsultację laryngologiczną z oczyszczaniem uszu. Ponadto należy zabrać ze sobą wyniki poprzednich badań laryngologicznych (tympanometria zwykle wykonywana po uzyskaniu nieprawidłowych wyników audiometrii tonalnej). Jeżeli pacjent był poddawany badaniom logopedycznym i/lub ortodontycznym, wówczas warto zabrać ze sobą pełną dokumentację.

Gdzie można wykonać badanie tympanometryczne?

Małopolskie Centrum Zdrowia oferuje profesjonalne metody diagnostyczne, które w połączeniu z innymi testami audiologicznymi pozwalają na precyzyjną ocenę czynności ucha środkowego oraz pomagają w diagnostyce różnicowej niedosłuchów. Badania wykonywane są przez wykwalifikowany personel za pomocą nowoczesnych narzędzi. Placówka wykonuje m.in. badanie tympanometrii u dzieci i dorosłych, a także badanie endoskopowe trzeciego migdałka. Można również umówić się na konsultację laryngologiczną, płukanie uszu czy usunięcie ciała obcego z ucha.

W celu umówienia wizyty w Małopolskim Centrum Zdrowia wystarczy:

• wypełnić formularz: https://mczdrowia.pl/umow-sie-na-wizyte
• zadzwonić pod numer: +48 537 156 077
• napisać na adres: rejestracja@mczdrowia.pl
• odwiedzić Małopolskie Centrum Zdrowia: ul. Weissa 7, 31-339 Kraków

Bibliografia:

• Niemczyk E., Lachowska M., Tympanometria szerokopasmowa – nowa metoda oceny ucha środkowego, Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, tom 5, nr 1 (2016), s. 65-74, DOI: 10.5604/20845308.1196077
• luxmed.pl, Audiometria impedancyjna z tympanometrią i oceną odruchów z mięśnia strzemiączkowego, https://www.luxmed.pl/dla-pacjenta/uslugi/badania/audiometria-impendacyjna-z-tympanometria-i-ocena-odruchow-z-miesnia-strzemiaczkowego, Data odczytu: 2025.03.28
• fonetika.pl, Selke R.L., Jak interpretować wyniki audiometrii impedancyjnej?, https://fonetika.pl/jak-interpretowac-wyniki-audiometrii-impedancyjnej/, Data odczytu: 2025.03.01
• marmed.pl, Tympanometria szerokopasmowa, https://www.marmed.pl/uslugi/badanie-sluchu/tympanometria-szerokopasmowa/, Data odczytu: 2025.03.28
• interacoustics.com, Tympanometry: An Introduction, https://www.interacoustics.com/academy/tympanometry-training/traditional-tympanometry/tympanometry, Data publikacji: 2024.06.20, Data odczytu: 2025.03.28
• mp.pl, Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Obiektywne metody badania słuchu, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/181647,obiektywne-metody-badania-sluchu, Data publikacji: 2018.02.22, Data odczytu: 2025.03.28