Badanie endoskopowe trzeciego migdałka

Czym jest trzeci migdałek gardłowy?

Migdałek gardłowy, zwany również trzecim migdałkiem lub rzadziej – wyroślami adenoidalnymi (adenoidem), to struktura zbudowana z tkanki chłonnej, która znajduje się w części nosowej gardła, za podniebieniem miękkim. Ma postać grudki zbliżonej kształtem do czworokąta, która składa się z cząstek poprzedzielanych bruzdami. Trzeci migdałek jest częścią pierścienia gardłowego Waldeyera, czyli zespołu struktur limfatycznych, do których należą m.in. migdałki podniebienne i migdałek językowy, które można zobaczyć gołym okiem po szerokim otwarciu ust. Trzeci migdał u dzieci często ulega przerostowi i zwykle problem ten dotyczy maluchów w wieku od 3 do 7 lat (choć z powodu przerostu migdałków chorują już roczne dzieci).

Czy trzeci migdał jest niebezpieczny?

Najpierw trzeba wyjaśnić, jaką rolę spełnia migdałek gardłowy w organizmie. Otóż, podobnie jak migdałki podniebienne (a także cały pierścień Waldeyera), trzeci migdał należy do układu limfatycznego i pełni ważne funkcje związane z odpornością. Można powiedzieć, że migdałek gardłowy “stoi na pierwszej linii frontu”, gdy organizm jest atakowany przez patogeny i alergeny przedostające się przez górne drogi oddechowe. Dzięki kontaktowi z antygenami w obrębie migdałka powstają komórki pamięci immunologicznej. Ponadto migdałek bierze udział w recyrkulacji limfocytów. Uczulone limfocyty B wychodzą z migdałków i migrują do błony śluzowej dróg oddechowych i tam neutralizują zagrożenie.

Jednak walka z bakteriami, wirusami i alergenami ma swoją cenę. Zachodzące wówczas procesy powodują obrzęk i przerost migdałka. Wprawdzie po ustąpieniu infekcji migdałek wraca do normalnych rozmiarów, jednak nie zawsze tak się dzieje. Trzeci migdał u dzieci ma częsty kontakt z patogenami i alergenami, co może spowodować przerost adenoidu. Co więcej, migdałek może zwiększać swoją objętość przy każdej kolejnej chorobie. Przerost migdałka gardłowego staje się problematyczny, gdy zajmuje więcej niż 60% objętości nosowej części gardła.

Wróćmy teraz do naszego pytania: czy trzeci migdał jest niebezpieczny? Sam w sobie nie, ale nadmierny przerost migdałka gardłowego powoduje uciążliwe dolegliwości zdrowotne. Trzeba bowiem wiedzieć, że w trakcie infekcji migdał znajduje się w stanie zapalnym, co objawia się nie tylko obrzękiem, ale i nadmierną produkcją wydzieliny. W efekcie migdałek staje się rezerwuarem bakterii, a wydzielina (wraz z powiększonym anedoidem) zaburza drożność dróg oddechowych i trąbek słuchowych. Ponadto w tym samym czasie może dojść do przerostu migdałków podniebiennych, co zwiększa objawy.

Czy trzeci migdał u dorosłego jest normalnym zjawiskiem?

Przerost migdałka gardłowego najczęściej rozpatruje się w odniesieniu do zdrowia małych dzieci i młodzieży. Problem ten bardzo rzadko dotyczy dorosłych, ponieważ w okresie dojrzewania migdałki stopniowo zanikają (mówimy wówczas, że ulegają inwolucji lub rozwojowi wstecznemu). Trzeci migdał u dorosłego zazwyczaj zanika całkowicie, choć u niektórych osób może po prostu zmniejszyć swój rozmiar i stracić na znaczeniu. Badanie endoskopowe trzeciego migdałka przeprowadza się u osób w każdym wieku, choć dorośli częściej mają problemy z migdałkami podniebiennymi. Warto udać się na badanie otolaryngologiczne, ponieważ migdałki mogą być przyczyną częstych infekcji gardła oraz poważnych powikłań w obrębie stawów, nerek czy serca.

Trzeci migdał u dzieci. Objawy przerostu migdałka gardłowego

Problemy z migdałkiem gardłowym najczęściej dotyczą dzieci w wieku przedszkolnym (3-7 lat). W pierwszych latach życia trzeci migdał intensywnie rośnie, a dziecko ma częsty kontakt z patogenami w żłobku czy przedszkolu. Wskutek nawracających infekcji dróg oddechowych (wirusowych i bakteryjnych) adenoid może nie wracać do normalnych rozmiarów i ulegać nadmiernemu przerostowi wraz z każdą kolejną infekcją. Ponadto trzeci migdał u dzieci może powiększać się wskutek innych chorób zakaźnych, alergii, refluksu żołądkowo-przełykowego, predyspozycji genetycznych, a nawet narażenia na wdychanie dymu tytoniowego.

Dolegliwości związane z przerostem migdałka gardłowego wynikają przede wszystkim z przewlekłej obturacji nozdrzy tylnych, upośledzenia drożności trąbki słuchowej oraz nagromadzenia bakterii chorobotwórczych. Jeśli chodzi o trzeci migdał u dzieci, objawy są następujące:

• pogorszenie drożności nosa,
• wydzielina z nosa,
• oddychanie przez usta,
• chrapanie i bezdech senny,
• pogorszenie węchu,
• ostre zapalenie ucha środkowego,
• wysiękowe zapalenie ucha środkowego,
• nawracające zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.

Warto mieć na uwadze, że przerośnięty trzeci migdał u dzieci może być przyczyną problemów, które w pierwszej chwili trudno powiązać ze schorzeniem laryngologicznym. Oddychanie przez usta może doprowadzić do wady zgryzu i zmiany rysów twarzy, a także do zaburzeń mowy (nosowania zamkniętego). Problemy z oddychaniem przez nos przekładają się również na niedotlenienie i pogorszenie jakości snu. W efekcie dziecko może być rozdrażnione, skarżyć się na bóle głowy i mieć problemy z koncentracją. Z kolei zapalenie ucha środkowego powoduje niedosłuch, co może przyczynić się do zaburzeń wymowy i rozwoju psychomotorycznego dziecka.

Jak sprawdza się trzeci migdał?

Trzeci migdał znajduje się głęboko w nosogardle, dlatego w odróżnieniu od migdałków podniebiennych jest niewidoczny nawet przy szerokim otwarciu ust, chyba że uległ bardzo mocnemu przerostowi. W związku z tym wielu rodziców zastanawia się jak sprawdzić, czy dziecko ma migdałek gardłowy. Otóż w normalnych okolicznościach nie trzeba tego sprawdzać. Jak już wiemy, migdałek gardłowy to pożyteczny organ, który pomaga organizmowi w walce z infekcjami. U małych dzieci adenoid jest mocno rozwinięty, natomiast u starszych pociech ulega stopniowemu zmniejszeniu, aż do całkowitego zaniku u dorosłych.

W razie objawów sugerujących nadmierny przerost migdałka gardłowego warto udać się z dzieckiem na badanie otolaryngologiczne. Lekarz dysponuje odpowiednimi przyrządami, które pozwalają na zbadanie obszaru tylnej ściany gardła. Ponadto tylko specjalista jest w stanie ustalić rodzaj zmian w nosogardle oraz ocenić wielkość migdałka i stan tkanki limfatycznej. Jak laryngolog sprawdza 3 migdał? Można tutaj wymienić technikę palpacyjną, lusterkową, obrazową oraz endoskopową, przy czym za najlepszą metodę uznaje się badanie endoskopowe trzeciego migdałka (jest to tzw. złoty standard).

Badanie trzeciego migdałka palcem

W badaniu palpacyjnym lekarz ocenia wielkość migdałka za pomocą palca wskazującego. Obecnie wykonywane jest bardzo rzadko. Przede wszystkim jest to metoda niezwykle stresująca i nieprzyjemna dla pacjenta, zwłaszcza dla małych dzieci i ich rodziców. Poza tym badanie palpacyjne opiera się na subiektywnych odczuciach badającego i nie pozwala na wzrokową ocenę struktur limfatycznych.

Metoda lusterkowa w diagnostyce migdałka gardłowego

Badanie trzeciego migdałka palcem zastępuje się metodą lusterkową, która jest bardziej komfortowa dla pacjenta. Polega ona na wprowadzeniu do jamy ustnej pacjenta miniaturowego lusterka, które pozwala zobaczyć obszar tylnej ściany nosogardła. Niestety ta metoda również nie jest doskonała, ponieważ małe lusterko daje bardzo ograniczony obraz. Ponadto trudno przeprowadzić rzetelne badanie otolaryngologiczne, gdy dziecko jest ruchliwe i nie można ustabilizować lusterka.

RTG trzeciego migdałka

Od wielu lat w ocenie przerostu migdałka gardłowego stosuje się badanie obrazowe, które polega na wykonaniu bocznego zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa szyjnego i czaszki. Na zdjęciu widoczny jest cień migdałka i jego wielkość w stosunku do nozdrzy tylnych i nosogardła. Badanie RTG trzeciego migdałka jest metodą nieinwazyjną i komfortową dla pacjenta, a dawki promieniowania są stosunkowo niewielkie. Jednak bardziej szczegółowy obraz można uzyskać za pomocą badania endoskopowego.

Endoskopowa ocena migdałka gardłowego

Do tego badania wykorzystuje się giętki i niewielki endoskop (fiberoskop), który lekarz wprowadza do nozdrza pacjenta. Badanie endoskopowe trzeciego migdałka dostarcza wielu informacji na temat wielkości i położenia migdałka, drożności tylnych nozdrzy oraz obecności stanu zapalnego i wydzieliny ropnej. Ponadto w odróżnieniu od innych badań lekarz może ocenić, czy migdałek uciska trąbkę słuchową. Jest to metoda bezbolesna i znacznie bardziej komfortowa dla pacjenta niż badanie trzeciego migdałka palcem.

Jak wygląda badanie trzeciego migdałka u dzieci z użyciem fiberoskopu?

Badanie otolaryngologiczne z zastosowaniem fiberoskopu nie wymaga specjalnego przygotowania. Dziecko przyjmuje pozycję siedzącą z głową lekko odchyloną i opartą o zagłówek fotela (maluch może siedzieć na kolanach rodzica lub opiekuna). Następnie lekarz laryngolog wprowadza do nosa pacjenta giętką rurkę o niewielkiej średnicy. Endoskop jest zakończony kamerą, której ustawienie można regulować, co pozwala dokładnie obejrzeć jamę nosową, nosogardła, gardło środkowe, gardło dolne czy krtań. Cała procedura zajmuje nie więcej niż kilka minut.

Fiberoskop połączony jest z procesorem umożliwiającym zapisanie obrazu z kamery. W odróżnieniu od tradycyjnych technik diagnostycznych (palpacyjnej i lusterkowej) videofiberoskopia migdałków pozwala laryngologowi na uzyskanie dokładnych informacji na temat budowy i stanu badanych struktur. Ponadto w trakcie badania rodzice dziecka mogą zobaczyć to samo co lekarz, co znacznie ułatwia rozmowę na temat dalszego postępowania. Do zapisanego obrazu można wrócić później, na przykład w celu ustalenia planu terapeutycznego lub porównaniu wyników badań z różnych okresów.

Czy badanie endoskopowe trzeciego migdałka boli?

Endoskopowa ocena migdałka gardłowego jest badaniem bezbolesnym i nie wymaga znieczulenia. Lekarz używa nie sztywnego endoskopu, ale cienkiego i elastycznego fiberoskopu, dzięki czemu wprowadzanie rurki do nosa nie powoduje dużego dyskomfortu. W przypadku wrażliwych pacjentów można jednak zastosować znieczulenie miejscowe obszaru śluzówki nosa i gardła, najczęściej w postaci sprayu lub żelu z lidokainą. Badanie endoskopowe nosogardła zwykle nie powoduje odruchu wymiotnego w przeciwieństwie do badania za pomocą lusterka.

Czy badanie endoskopowe trzeciego migdałka ma jakieś przeciwskazania?

Videofiberoskopia migdałków jest badaniem całkowicie bezpiecznym, dlatego można zastosować tę procedurę także u najmłodszych dzieci czy kobiet w ciąży. Badanie fiberoskopem jest możliwe również przy wadach anatomicznych nosa oraz przy obrzękach i przerostach błony śluzowej. W zasadzie jedynym przeciwwskazaniem jest aktywna infekcja, która może utrudnić przebieg badania.

Trzeci migdał – wycinać czy nie?

Badanie fiberoskopem pozwala ocenić, czy pacjent kwalifikuje się do zabiegu usunięcia trzeciego migdała (adenotomii). Jednak endoskopowa ocena migdałka gardłowego nie powinna przesądzać o wykonaniu zabiegu, ponieważ decyzję o leczeniu operacyjnym należy podjąć na podstawie objawów. Wskazaniem do adenotomii są m.in. zaburzenia oddychania, nawracające zapalenia uszu, niedosłuch czy wady zgryzu. Zabieg wykonuje się wówczas, gdy trzeci migdał nie spełnia swojej funkcji i zamiast wspierać organizm w walce z patogenami, przyczynia się do częstych infekcji i przeszkadza dziecku w normalnym funkcjonowaniu.

Trzeci migdał – wycinać czy nie? Na tak postawione pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Z pewnością jednak nie należy postępować pochopnie. Leczenie chirurgiczne jest stresujące dla dziecka i rodziców, a ponadto w rzadkich przypadkach może powodować komplikacje związane ze znieczuleniem ogólnym lub samym zabiegiem. Gdy wycięcie migdałka nie jest konieczne, stosuje się leczenie zachowawcze z zastosowaniem glikokortykosteroidów, leków przeciwzapalnych oraz preparatów poprawiających odporność. W niektórych przypadkach można uniknąć zabiegu, wdrażając nieinwazyjne leczenie inhalacjami AMSA.

Endoskopowe badanie otolaryngologiczne – gdzie wykonać?

W Małopolskim Centrum Zdrowia badanie migdałka gardłowego wykonywane jest przez doświadczonych specjalistów otolaryngologów z zastosowaniem nowoczesnego sprzętu diagnostycznego (fiberoskopu). Pacjent może umówić się na konsultację laryngologiczną lub konsultację laryngologiczną połączoną z badaniem endoskopowym.

Wizytę w Małopolskim Centrum Zdrowia w Krakowie można umówić:

• za pomocą formularza: https://mczdrowia.pl/umow-sie-na-wizyte
• telefonicznie: +48 537 156 077 
• przez pocztę elektroniczną: rejestracja@mczdrowia.pl

Bibliografia:

• Hortis-Dzierzbicka M., Tokarczyk M., Demidowicz R., Zomkowska E., Gonet W., Osowicka-Kondratowicz M., Znaczenie diagnostyki endoskopowej w ocenie wpływu przerostu układu adenoidalnego gardła na rezonans nosowy i artykulację w wieku rozwojowym, Logopedia, 2014-2015, vol., 43-44, s. 217-225
• diag.pl, Dąbska O., Trzeci migdałek u dzieci – objawy i przyczyny, https://diag.pl/pacjent/artykuly/trzeci-migdalek-u-dzieci-objawy-i-przyczyny/, Data publikacji: 2023.05.15, Data odczytu: 2025.04.05
• otolaryngolodzy24.pl, Fiberoskopia kompleksowy przewodnik po badaniu, https://otolaryngolodzy24.pl/fiberoskopia-kompleksowy-przewodnik/, Data odczytu: 2025.04.05
• mp.pl, Grabowski L., Czy można wiarygodnie ocenić wielkość migdałka gardłowego na podstawie badania palcem?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.6.3.30., Data publikacji: 2022.02.17, Data odczytu: 2025.04.05
• otolaryngolodzy24.pl, Migdałki u dorosłych, https://otolaryngolodzy24.pl/migdalki-u-doroslych/, Data odczytu: 2025.04.05
• mp.pl, Skotnicka B., Przerost migdałków u dzieci, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78423,przerost-migdalkow-u-dzieci, Data publikacji: 2016.11.10, Data odczytu: 2025.04.05
• youtube.com, Jak badać migdałek gardłowy? Laryngolog Rafał Chmielewski, https://www.youtube.com/watch?v=4zs4HDaNeek, Data publikacji: 2020.11.25, Data odczytu: 2025.04.05